ΣΠΥΡΟΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ: Κάποιες σκέψεις σχετικά με την έκπτωση αιρετών λόγω οφειλών

 ΣΠΥΡΟΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ: Κάποιες σκέψεις σχετικά με την έκπτωση αιρετών λόγω οφειλών

Πολύς θόρυβος και συζητήσεις, άρθρα, σχόλια και αναρτήσεις στα τοπικά blogs τον τελευταίο καιρό σχετικά με τις οφειλές αιρετών συμβούλων προς το Δήμο μας και για την έκπτωση αυτών. Ας δούμε όμως κάποια πράγματα που κάποιοι ίσως δεν γνωρίζουν.

1.- Όλοι, λίγο πολύ, γνωρίζετε, ότι σύμφωνα με το νόμο (άρθρο 11 παρ. 1 του ν. 4804/2021) δεν μπορούν να είναι δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, σύμβουλοι ή πρόεδροι κοινοτήτων, όποιοι είναι, από οποιαδήποτε αιτία, οφειλέτες του οικείου δήμου εφόσον η συνολική οφειλή τους είναι πάνω από 300 ευρώ. 

Σύμφωνα επίσης με την επόμενη παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου (όπως αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 93 του ν. 5079/2023), αν κάποιος οφειλέτης του δήμου εκλεγεί σε κάποιο από τα παραπάνω αξιώματα (όπως δήμαρχος κλπ), έχει υποχρέωση να εξοφλήσει ή να ρυθμίσει την οφειλή του προς τον Δήμο, εφόσον αυτή είναι πάνω από τα 300 ευρώ, έως την ημέρα της εγκατάστασης των δημοτικών αρχών και στην περίπτωση των τελευταίων εκλογών μέχρι 02-01-2024. Αν η οφειλή δεν εξοφληθεί ή δεν ρυθμιστεί μέχρι τότε, αυτός που εκλέχτηκε εκπίπτει, χωρίς άλλο (αυτοδικαίως ορίζει ο νόμος), από το αξίωμα.

Η έκπτωση επέρχεται με διαπιστωτική πράξη που εκδίδει ο Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης μέσα σε 15 ημέρες από τότε που έλαβε γνώση από την οικονομική υπηρεσία του Δήμου, ότι η οφειλή δεν εξοφλήθηκε ή δεν ρυθμίστηκε. 

Εδώ ο νόμος επιβάλλει μια σοβαρή υποχρέωση στην οικονομική υπηρεσία του (κάθε) Δήμου. Αυτή η Υπηρεσία θα πρέπει καταρχάς να κάνει από μόνη της (αυτεπάγγελτο, ορίζει ο νόμος) έλεγχο όλων όσων, με την απόφαση του Δικαστηρίου, ανακηρύχθηκαν σε κάποιο αξίωμα (δήμαρχος κλπ) για το αν τυχόν κάποιος ή κάποιοι από αυτούς έχουν οφειλή στο Δήμο πάνω από 300 ευρώ. 

Στη συνέχεια, αφού παρέλθει η παραπάνω προθεσμία εξόφλησης ή ρύθμισης και κάποιος ή κάποιοι από αυτούς δεν έχει εξοφλήσει ή δεν έχει ρυθμίσει την οφειλή του, η Υπηρεσία αυτή αμέσως και χωρίς  καθυστέρηση (αμελλητί ορίζει ο νόμος) έχει υποχρέωση να ενημερώσει τον Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που θα εκδώσει την πράξη για την έκπτωση. Θα μου πείτε ότι, λίγο πολύ, αυτά τα γνωρίζετε.

2.- Το θέμα λοιπόν με το οποίο θα ασχοληθώ είναι το ποιόν ο νόμος θεωρεί οφειλέτη, πράγμα που έχω τη γνώμη, με αυτά που διαβάζω στα τοπικά blogs, μάλλον δεν θα το γνωρίζουν οι περισσότεροι. Ας δούμε λοιπόν ποιος κατά το νόμο θεωρείται πραγματικά οφειλέτης του Δήμου.

Για να γίνει αυτό κατανοητό πρέπει να δούμε ποια είναι η διαδικασία που προβλέπεται για τη βεβαίωση των εσόδων του Δήμου, ώστε μέσω αυτής της διαδικασίας να διαπιστώνεται η ύπαρξη οριστικής βέβαιης, εκκαθαρισμένης και ληξιπρόθεσμης αξίωσης του Δήμου και συνάμα η υποχρέωση του οφειλέτη για εξόφληση της οφειλής του προς τον Δήμο.

Κατά τη διαδικασία αυτή, η Οικονομική Υπηρεσία του Δήμου καταχωρεί σε ειδικούς καταλόγους, που λέγονται «βεβαιωτικοί κατάλογοι», όσους είναι υπόχρεοι στην καταβολή φόρων, τελών, προστίμων και λοιπών οφειλών προς τον Δήμο, αυτούς δηλαδή που ο Δήμος θεωρεί ως οφειλέτες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του. 

Στη συνέχεια απόσπασμα αυτών των καταλόγων πρέπει να κοινοποιείται με απόδειξη σε κάθε φερόμενο ως υπόχρεο (οφειλέτη), προκειμένου αυτός να λάβει πλήρη γνώση του είδους (δηλαδή της αιτίας) της οφειλής του και του ύψους αυτής, ώστε είτε να προβεί στην εξόφληση ή στη ρύθμιση της οφειλής του είτε (αν αμφισβητεί την οφειλή του ή το ύψος αυτής) να ασκήσει προσφυγή κατά της εγγραφής του στον κατάλογο που τον έχει ως οφειλέτη και να προβάλει τις ενστάσεις και τις αντιρρήσεις του κατά της εγγραφής του σ’ αυτόν.

Έτσι, κάποιοι από αυτούς, στους οποίους γνωστοποιήθηκε η οφειλή τους, πιθανό να αποδεχτούν την οφειλή τους και να την εξοφλήσουν ή να προβούν σε ρύθμισή της. Κάποιοι άλλοι, αν την αμφισβητούν, μπορεί να ασκήσουν το δικαίωμα της προσφυγής ενώ, τέλος, άλλοι μπορεί να μην πράξουν τίποτα από αυτά, αφήνοντας απλήρωτη την οφειλή τους. 

Όταν περάσει η νόμιμη προθεσμία για την άσκηση προσφυγής κατά των εγγραφών σ’ αυτούς τους καταλόγους, η οφειλή αυτών που δεν άσκησαν προσφυγή (ή δεν την εξόφλησαν ούτε την ρύθμισαν) καθίσταται οριστική. 

Η δημοτική υπηρεσία, στη συνέχεια, στέλνει στον ταμία πίνακα, στον οποίο φαίνονται αυτοί που άσκησαν προσφυγή και βάσει αυτού του πίνακα ο ταμίας αναστέλλει την είσπραξη των ποσών που αφορούν αυτούς που άσκησαν προσφυγή, ενώ στους υπόλοιπους γνωστοποιεί με ατομική ειδοποίηση ότι η οφειλή τους έχει καταστεί οριστική. Τα παραπάνω προβλέπονται κυρίως στο νομοθετικό διάταγμα 318/1969 «περί βεβαιώσεως και εισπράξεως των εσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων».

Για να θεωρηθεί, συνεπώς κατά το νόμο, κάποιος οφειλέτης του Δήμου θα πρέπει να έχει καταστεί οριστική η οφειλή του, κατά τον τρόπο που πιο πάνω εκτίθεται, δηλαδή να μην έχει ασκήσει προσφυγή ή να μην έχει ρυθμίσει την οφειλή του (η οποία πρέπει να του έχει γνωστοποιηθεί νόμιμα) και επί πλέον πάλι να του γνωστοποιηθεί ότι η οφειλή του έχει καταστεί οριστική.

Και εδώ θα πρέπει να σημειωθεί, ότι λόγω της σοβαρής συνέπειας που μπορεί να επιφέρει η γνωστοποίηση της οφειλής στον οφειλέτη όπως εν προκειμένω η έκπτωση αιρετών, αυτή η γνωστοποίηση πρέπει να αποδεικνύεται με τρόπο που να μη μπορεί να αμφισβητηθεί, δηλαδή με απόδειξη ότι παραλήφθηκε από τον οφειλέτη.

Στη γνωστοποίηση αυτή πρέπει να αναγράφονται μεταξύ των άλλων και το ακριβές ποσό που φέρεται ως οφειλή και η αιτία αυτής καθώς και το οικονομικό έτος για το οποίο οφείλεται αυτή.

 Απόδειξη δε ότι η γνωστοποίηση αυτή παραλήφθηκε από τον οφειλέτη, αποτελεί το αν αυτή επιδόθηκε στον οφειλέτη με κάποιον από τους τρόπους που ορίζουν οι σχετικοί νόμοι, δηλαδή αν επιδόθηκε με δικαστικό επιμελητή ή με υπάλληλο του δήμου ή (όταν η επίδοση γίνεται στα όρια της περιφέρειας του Δήμου) και με αστυνομικό όργανο. 

Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις πρέπει να συντάσσεται έκθεση επίδοσης, την οποία υπογράφει ο οφειλέτης που παρέλαβε το έγγραφο της γνωστοποίησης ενώ στην περίπτωση που αυτός απουσιάζει από την κατοικία του αυτή η έκθεση πρέπει να υπογράφεται από κάποιον ενήλικα σύνοικο του οφειλέτη. Αυτό σημαίνει το «με απόδειξη».

Προβλέπεται επίσης πως αν η επίδοση του εγγράφου της γνωστοποίησης της οφειλής στον οφειλέτη γίνεται από υπάλληλο του Δήμου, ο οφειλέτης ή το άλλο πρόσωπο του την παραλαμβάνει (ενήλικας σύνοικος) υπογράφει σε ειδικό βιβλιάριο που τηρεί ο Δήμος.

Η γνωστοποίηση της οφειλής μπορεί επίσης, κατά το νόμο, να γίνει, υπό προϋποθέσεις, και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο καθώς και με συστημένη επιστολή. Σε κάθε πάντως περίπτωση η γνωστοποίηση της οφειλής πρέπει να γίνεται πάντοτε με απόδειξη, όταν αυτή είναι ακόμα και κατά πολύ πολύ μικρότερη των 300 ευρώ που προβλέπεται για την έκπτωση των αιρετών.

Αναφέρθηκα αρκετά στον τρόπο γνωστοποίησης της οφειλής για το λόγο  ότι, μόνο αν αυτή η γνωστοποίηση γίνει με κάποιον από τους προβλεπόμενους από το νόμο τρόπους, που ανέφερα, λαμβάνει γνώση αυτής ο οφειλέτης. 

Επίσης, η γνωστοποίηση, που γίνεται κατ’ αυτόν τον νόμιμο τρόπο, επιβάλλεται και προς το συμφέρον του Δήμου, αφού μόνο έτσι η Οικονομική Υπηρεσία του Δήμου θα έχει αποδεικτικό στοιχείο και θα μπορεί να αποδείξει, όταν χρειαστεί (και πολλές φορές αυτό χρειάζεται), ότι η γνωστοποίηση έγινε στον οφειλέτη.

Ας έρθουμε τώρα στην περίπτωση της έκπτωσης των αιρετών λόγω οφειλής προς τον Δήμο, όπως αυτό προβλέπεται από τη σχετική πιο πάνω διάταξη του νόμου. 

Προκειμένου να μπορεί να τύχει εφαρμογής η διάταξη αυτή, περί αυτοδίκαιης δηλαδή έκπτωσης αιρετού από το αξίωμα στοοποίο ανακηρύχτηκε, λόγω οφειλής του προς το Δήμο, απαραίτητη και αναγκαία νομική προϋπόθεση είναι να έχει τηρηθεί η διαδικασία που προαναφέρθηκε, δηλαδή να έχει γνωστοποιηθεί σ’ αυτόν η οφειλή του με απόδειξη και με νόμιμο τρόπο και να έχει καταστεί αυτή (οφειλή) οριστική. 

Για τη διαπίστωση συνεπώς της αυτοδίκαιης έκπτωσης αιρετού οργάνου Δήμου λόγω χρεών του προς τον Δήμο, απαιτείται η ύπαρξη
οριστικής, απαιτητής και εισπράξιμης οφειλής.

Έτσι, για να υπάρξει το ασυμβίβαστο λόγω οφειλής, δεν αρκεί μόνο η εγγραφή της οφειλής στον βεβαιωτικό κατάλογο, αλλά θα πρέπει η οφειλή αυτή να έχει καταστεί και οριστική, μετά τη διαδικασία που έχει αναφερθεί πιο πάνω. Αυτή δε η διαδικασία έχει αυστηρό χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι το χρέος καθίσταται εισπράξιμο και απαιτητό, μόνο μετά την τήρησή της και όχι με άλλους τρόπους.

Με απλά λόγια, δεν αποτελεί νόμιμη γνωστοποίηση σε κάποιον ότι οφείλε στον Δήμο, όταν αυτή γίνεται είτε τηλεφωνικά είτε προφορικά με την παρουσία του οφειλέτη στον Δήμο είτε μέσω τρίτου προσώπου είτε με ένα απλό σημείωμα είτε και με ταχυδρομική επιστολή.

 Και οπωσδήποτε σε καμιά περιπτωση δεν αποτελεί γνωστοποίηση η αποστολή κάποιου λογαριασμού (π.χ. ύδρευσης), αφού όχι μόνο δεν είναι βέβαιη η παραλαβή του από αυτόν στον οποίο απευθύνεται αλλά και γιατί, σε κάθε περίπτωση, ο λογαριασμός αυτός δεν αποτελεί απόσπασμα βεβαιωτικού καταλόγου.

Κατόπιν των ανωτέρω, για να επέλθει του κρίσιμο ασυμβίβαστο (λόγω οφειλών), θα πρέπει να έχει συντρέξει όχι μόνον εγγραφή του οφειλέτη στον βεβαιωτικό κατάλογο, αλλά και γνωστοποίηση αυτής της εγγραφής στον φερόμενο οφειλέτη, η οποία σε κάθε περίπτωση θα πρέπει, αποδεδειγμένως να έχει παραληφθεί, από το αιρετό όργανο, επί πλέον δε και βεβαίωση του εσόδου από τον αρμόδιο ταμία, ο οποίος εκδίδει την σχετική ατομική ειδοποίηση, η οποία κι αυτή θα πρέπει, αποδεδειγμένως να έχει παραληφθεί, από το αιρετό όργανο, πριν από την εγκατάστασή του.

Για τα όσα γράφω σχετικά με τη απαραίτητη γνώση της οφειλής από τον οφειλέτη, αυτό έχει κριθεί και με αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα δε με κάποια από αυτές (2069/2006) για τη διαπίστωση της αυτοδίκαιης έκπτωσης αιρετού οργάνου δήμου λόγω χρεών του προς το δήμο, απαιτείται η ύπαρξη απαιτητής και εισπράξιμης οφειλής, ως τέτοια δε νοείται εκείνη η οποία έχει βεβαιωθεί ως έσοδο από τον αρμόδιο ταμία, ο οποίος εκδίδει την προβλεπόμενη ατομική ειδοποίηση, η επίδοση της οποίας προς τον οφειλέτη αποδεικνύεται είτε με αποδεικτικό επιδόσεως αυτής (ειδοποίησης)  είτε από την υπογραφή του παραλήπτη σε ειδικό βιβλίο.

Σύμφωνη προς τα όσα ανέφερα πιο πάνω περί οριστικής οφειλής, περί γνώσης αυτής από τον οφειλέτη και περί δικαιώματος αυτού για την άσκηση ενδίκων βοηθημάτων (προσφυγής) είναι η παράγραφος 3 του άρθρου 11 του ν. 4804/2021, που αναφέρεται στην έκπτωση αιρετών που κατέστησαν οφειλέτες μετά την εκλογή τους ή κατά τη διάρκεια της δημοτικής περιόδου. Ειδικότερα και συγκεκριμένα:

Στην παράγραφο αυτή ορίζονται τα ακόλουθα: «3. Αν δήμαρχος, δημοτικός σύμβουλος, σύμβουλος ή πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας καταστεί μετά από την εκλογή του οφειλέτης του οικείου δήμου ή των νομικών προσώπων της παρ. 1, οφείλει να εξοφλήσει ή να ρυθμίσει την οφειλή του εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα (10) ημερών, αφότου η βεβαίωση της οφειλής καταστεί οριστική και λάβει γνώση αυτής ή, αν ασκηθούν ένδικα βοηθήματα, αφότου εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση.

 Αν η οφειλή δεν εξοφληθεί ή δεν ρυθμιστεί εντός της προθεσμίας του πρώτου εδαφίου, ο δήμαρχος, δημοτικός σύμβουλος, σύμβουλος ή πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας εκπίπτει αυτοδικαίως από το αξίωμα. 

Η οικεία οικονομική υπηρεσία οφείλει να ενημερώσει αμελλητί τον Επόπτη Ο.Τ.Α. Για την έκπτωση εκδίδεται διαπιστωτική πράξη του Επόπτη Ο.Τ.Α., εντός δεκαπέντε (15) ημερών από τότε που έλαβε γνώση της μη εξόφλησης ή μη ρύθμισης της οφειλής από την οικονομική υπηρεσία».

Στην παράγραφο αυτή ρητά αναφέρεται, ότι όποιος καταστεί μετά από την εκλογή του οφειλέτης του δήμου οφείλει να εξοφλήσει ή να ρυθμίσει την οφειλή του μέσα σε 10 ημέρες, «αφότου η βεβαίωση της οφειλής καταστεί οριστική και λάβει γνώση αυτής» ή, αν ασκηθούν ένδικα βοηθήματα, αφότου εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση.

Και εδώ, συνεπώς, γίνεται σαφής αναφορά περί των στοιχείων, τα οποία, όπως έχω αναφέρει πιο πάνω, απαιτούνται και αποτελούν την απαραίτητη προϋπόθεση για να θεωρείται, κατά το νόμο, (και) κάποιος αιρετός ως οφειλέτης του Δήμου και να εκπέσει από το αξίωμά του, και αυτά είναι: 1) η βεβαίωση της οφειλής να έχει καταστεί οριστική και 2) η γνώση αυτής από τον οφειλέτη.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τι ακριβώς συνέβη στον Δήμο μας, γι’ αυτό θα αναφερθώ γενικά για τις Οικονομικές Υπηρεσίες όλων των Δήμων. Κατά τη γνώμη μου και σύμφωνα με τα όλα όσα έχω εκθέσει, η κάθε Οικονομική Υπηρεσία θα έπρεπε στο έγγραφο που απέστειλε στον αρμόδιο Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης να περιλαμβάνονται: όσοι από αυτούς που ανακηρύχθηκαν, με τη δικαστική απόφαση, και εκλέχτηκαν σε κάποιο αξίωμα (δήμαρχος, δημοτικοί σύμβουλοι κλπ) ήταν κατά το νόμο οφειλέτες του Δήμου, με συνολική οφειλή πάνω από 300 ευρώ, αυτοί δηλαδή που είχαν λάβει γνώση της οφειλής τους με νόμιμο τρόπο και ότι αυτή η οφειλή τους είχε καταστεί οριστική, και δεν την είχαν εξοφλήσει ή δεν την είχαν ρυθμίσει μέχρι την 02-01-2024. 

Και δεν θα έπρεπε, φυσικά, να περιλαμβάνονται όσοι από τους εκλεγμένους φέρονταν ως οφειλέτες, απλά και μόνο στους καταλόγους του κάθε Δήμου, χωρίς όμως να τους έχει γνωστοποιηθεί νόμιμα η οφειλή τους καθώς επίσης και ότι αυτή η οφειλή τους έχει καταστεί οριστική. Όπως είπα, δεν γνωρίζω τι ακριβώς συνέβη στον Δήμο μας γι’ αυτό και σταματώ εδώ.

Υ.Γ.: Επειδή πρόκειται για πάρα πολύ σοβαρό ζήτημα παρακαλώ να μη δημοσιευθούν σχόλια, που θα είναι εκτός του θέματος.

Ευχαριστώ για την φιλοξενία
Σπύρος Λυμπεράτος
συνταξιούχος δικηγόρος
τηλ. 6974 394355